Ágætu félagsmenn,

Vakin er athygli á neðangreindri ráðstefnu Landsbjargar um öryggi og slysavarnir. Á ráðstefnunni verða öryggismál í ferðaþjónustu áberandi að vanda og eru félagsmenn hvattir til að skrá sig leiks.

Miðvikudaginn 6. október birti Friðrik Rafnsson, formaður Leiðsagnar-stéttarfélags leiðsögumanna, eftirfarandi grein í Fréttablaðinu.

Flestir Íslendingar hafa skiljanlega sjaldan eða aldrei notið þjónustu íslenskra leiðsögumanna hér heima, en hafa væntanlega séð þeim bregða fyrir klædda skrautlegum útivistarfatnaði malandi með hóp túrista á eftir sér á helstu ferðamannastöðum, haldandi á hljóðnema í rútu sem troðfull er af ferðamönnum eða leiðandi hópa fólks um þéttbýli jafnt sem fjöll og firnindi.

Hvernig sem því er háttað er þarna á ferðinni framlínufólkið í ferðaþjónustunni því faglærðir leiðsögumenn, sem aukinheldur að stærstum hluta háskólamenntaðir, eru það fólk sem sér um að framkvæma skipulagðar ferðir og ber einna mesta ábyrgð á því að stór hluti ferðamanna sem hingað koma njóti þess að ferðast um landið öruggir og snúi aftur ánægðir og margs vísari um land og þjóð.

Augu og eyru

Vissulega felst starf okkar leiðsögumanna í að miðla þekkingu á landi okkar, náttúru, sögu og menningu. Halda athygli farþeganna klukkutímum, stundum dögum saman, fræða þá og skemmta þeim enda eru þeir hingað komnir til að njóta lífsins. Þess vegna þarf góður leiðsögumaður að rækta í sér sagnamanninn, þá skemmtilegu íslensku hefð, kunna að segja frá. En hann þarf líka að kunna að „lesa salinn“ eins og leikarar kalla það, skynja væntingar farþeganna og laga sig að þeim. Leiðsögumaður sem fer til dæmis Gullhring með breskar unglingsstúlkur einn daginn og franska eldri borgara næsta dag matreiðir sama fróðleik augljóslega ekki á sama hátt ofan í svo ólíka hópa. Þess vegna eru eyrun ekki síður mikilvæg fyrir góðan leiðsögumann en munnurinn.

Menningarlæsi

Málið flækist enn þegar leiðsögumaður er með fólk af mörgum þjóðernum í sama hópnum. Yfirleitt er þá notast við það tungumál sem flestir sem hingað koma tala að einhverju marki, ensku, en sú kunnátta er stundum ekki burðug meðal allra farþega. Þá skiptir lipurð leiðsögumannsins í mannlegum samskiptum enn meira máli. Og það mætti jafnvel taka þetta enn lengra og segja að þá skipti menningarlæsi leiðsögumannsins höfuðmáli.

Menningarlæsi er flókið hugtak, en í stuttu máli gerir sá eða sú sem er læs á menningu og trúarbrögð annarra sér grein fyrir helstu siðum og venjum sem einkenna hana og virðir það í hvívetna. Annars getur viðkomandi lent í því að særa eða móðga viðkomandi sárlega. Menningarheimar Bandaríkjamanna, Indverja, Japana, Marokkóbúa og Frakka eru til dæmis gerólíkir, borðsiðir og persónumörk mismunandi. Leiðsögumenn verða að kunna skil á þeim og þjóna þeim samkvæmt því og það er ekki alltaf auðvelt, einkum þegar hópar eru blandaðir. Aðferðin sem ég held að flestir leiðsögumenn beiti þegar þeir eru með farþega frá gerólíkum menningarheimum er því sú að feta vandaðan meðalveg í ferðunum og reyna að prjóna við fróðleikinn með einstaka farþegum í stoppum eða þegar færi gefst og tryggja þannig að allir séu ánægðir.

Öryggi og gleði á norðurhjara veraldar

Við heimafólkið kippum okkur ekkert upp við það þótt veðrið breytist í sífellu, jörð skjálfi og eldfjöll gjósi. Mörgu ferðafólki sem hingað kemur bregður hins vegar verulega í brún við það eitt að aka í gegnum ógnvekjandi hraunbreiðu í misjöfnu veðri frá Keflavíkurvelli til Reykjavíkur og spyr sig ráðvillt hvert það sé eignlega komið. Er það virkilega komið þangað sem það vildi fara, í ævintýraferð á eldfjalla- og jöklaeyju á hjara veraldar þar sem náttúruöflin eru ógnvekjandi? Þá sem endranær eru faglærðir og vel þjálfaðir leiðsögumenn lykilfólkið í ferðaþjónustunni. Þeir eru brúarsmiðir milli menningarheima, trygging fyrir því að erlendu gestirnir okkar njóti Íslandsferðarinnar í botn, átti sig á því að þótt landið geti verið ógnvekjandi sé það líka fallegt, heillandi og spennandi. Mesta umbun leiðsögumannsins felst því í að hjálpa fólki að höndla þessar gríðarlegu andstæður, njóta þeirra og kveðja það loks örlítið ráðvillt en glatt og stolt yfir að hafa öðlast nýja og óviðjafnanlega lífsreynslu.

Höfundur er formaður Leiðsagnar, stéttarfélags leiðsögumanna

Kæra leiðsögufólk

Eitt af því sem þarf að efla innan Leiðsagnar er aukið upplýsingaflæði. Ég hyggst því senda reglulega pistla til að upplýsa
ykkur um gang mála, en jafnframt er ykkur velkomið að senda fyrirspurnir, kvartanir, hrós eða hvers kyns ábendingar á
formaðThis email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. um hvaðeina sem ykkur liggur á hjarta, og mun ég reyna að svara þeim eftir bestu getu.

Ég vil byrja því að þakka fyrir það traust sem félagsmenn sýndu mér á aðalfundi félagsins 8. júní síðastliðinn þegar ég var
kosinn formaður félagsins. Það var vissulega afar mjótt á mununum, aðeins eitt atkvæði skildi að okkur Óskar Kristjánsson,
mótframbjóðanda minn og fyrrum gjaldkera félagsins. Ég vil þakka honum drengilega umræðu í aðdraganda kosninganna og
vona að við fáum að njóta krafta hans áfram í þágu félagsins.

Nýja stjórnin hefur lent í nokkrum áföllum á þessum fyrstu mánuðum; Júlíus Freyr Theodórsson sagði af sér sökum anna og
var Snorri Steinn Sigurðsson kjörinn varamaður í hans stað. Fyrir rúmum tveimur vikum tilkynnti ritari félagsins, Jakob S.
Jónsson, skyndilega afsögn sína úr stjórn, trúnaðarráði og kjaranefnd, en ákvað síðan að draga hana til baka þar sem ekki
var um neinn málefnalegan ágreining að ræða, og var það samþykkt á fundi stjórnar og trúnaðarráðs í gær, mánudaginn
6.september.

Stjórn stéttarfélagsins er því þannig skipuð nú: Friðrik Rafnsson formaður, Snorri Steinn Sigurðsson varaformaður, Valva
Árnadóttir gjaldkeri, Jakob S. Jónsson ritari og Harpa Björnsdóttir meðstjórnandi. Frá aðalfundi hefur stjórn fundað fimm sinnum
til að ræða og ákveða ýmis mál. Meðal þeirra má nefna skipulag á upprifjunarnámskeiði um skyndihjálp á vegum Rauða
krossins, samning um leigu á nýju skrifstofuhúsnæði að Stórhöfða 29, útgáfu kynningarefnis fyrir nýja leiðsögumenn, kynningu
á leiðsögumannsstarfinu í Verkmenntaskóla Akureyrar og ýmis önnur mál sem koma fram í fundargerðum á vef Leiðsagnar.

Þegar stjórnarskipti áttu sér stað í júní var óvissan um sumarið algjör vegna covid-19, en þegar losað var um hömlur í byrjun
júlí tók ferðaþjónustan snöggan kipp og undanfarna mánuði virðast leiðsögumenn hafa haft nóg að gera, og sumir gott betur
en það, einkum ökuleiðsögumenn. Ég hef heyrt það og séð á ferðum mínum í sumar að leiðsögumenn voru fegnir og glaðir að
geta loks aftur farið að vinna við það sem þeim finnst skemmtilegra og meira gefandi en flest annað. Fljótlega fóru þó að
heyrast þær raddir að smitvarnir í rútum, á veitingastöðum og hótelmóttökum væru ekki alltaf sem skyldi. Til að bregðast við
því skrifaði ég grein í Fréttablaðið miðvikudaginn 4. ágúst undir yfirskriftinni Framlínufólkið í ferðaþjónustunni" þar sem segir
m.a. "Þrátt fyrir frábæran árangur í sóttvörnum og bólusetningu hvíldi samt skuggi veirunnar yfir öllum sem umgengust okkar
erlendu gesti og gerir það nú sem aldrei fyrr þegar hún virðist enn og aftur komin í veldisvöxt. Ég leyfi mér að fullyrða að
langflest ferðaþjónustufyrirtæki gera allt sem í þeirra valdi stendur til að koma í veg fyrir smit farþega og starfsmanna; spritta,
nota grímur, hólfaskipta og uppfræða ferðafólkið. Það breytir því ekki að leiðsögumenn eru eðli starfsins samkvæmt í
langmestri og nánustu samskiptunum við okkar erlendu gesti og eru þar af leiðandi í stöðugri hættu að smitast. Við það bætist
að ráðningasamband leiðsögumanna og ferðaþjónustufyrirtækja er stundum ekki nógu skýrt og veikindaréttur óljós og ég veit
dæmi þess að þaulvanir leiðsögumenn hafi afþakkað verkefni af þessum ástæðum. Kæruleysi eða reddingar við núverandi
aðstæður er ekki boðlegt." Nú, rúmum mánuði seinna, er þetta nánast óbreytt. Förum varlega og verum fagleg, það er allra
hagur.

Nokkuð hefur borið á því að erlendir aðilar hafi tekið upp fyrri háttu, rútufyrirtæki hafi að sögn verið með ferðir þar sem
réttindalausir ökuleiðsögumenn hafi verið að störfum og að erlendir hópstjórar hafi gengið í störf íslenskra, faglærðra
leiðsögumanna. Slíkt er ekki boðlegt og mun Leiðsögn þrýsta á að tekið verði á þessu í samvinnu við SA, SAF og þar til bær
yfirvöld.

Nú þegar ferðaþjónustan er (vonandi) að taka verulega við sér hefur Leiðsögn fengið ábendingar um vaxandi áherslu
fyrirtækja að semja við leiðsögumenn um verktöku í stað þess að vera launþegar, og bjóða verktakaálag sem er fjarri því að
standa undir launatengdum greiðslum. Auk þess er þannig ráðningasamband óboðlegt fyrir sérfræðinga eins og leiðsögumenn.
Til að auðvelda leiðsögumönnum að átta sig á því hvað verktaka gefur raunverulega í laun, verður sérhönnuð reiknivél
bráðlega verða sett inn á innri vef félagsins þar sem fólk getur slegið inn ýmsar launaforsendur og séð hvernig það kemur út.
Það mun auðvelda fólki mjög vinnuna og getur orðið mikilvægt hjálpartæki í komandi kjarasamningalotu.

Eins og við vitum er starf leiðsögumannsins afar skemmtilegt og gefandi. En því fylgir líka mikil ábyrgð og það skilar sér ekki
nægilega vel í þeim launum sem við fáum greidd fyrir okkar vinnu.  Til að breyta því þurfum við stöðugt að sinna starfi okkar
af metnaði, fagmennsku og alúð gagnvart farþegunum okkar og tryggja að ferðaþjónustufyrirtækin, vinnuveitendur okkar,
standi sig í stykkinu í hvívetna. Ennfremur þurfum við leiðsögumenn að stilla betur saman strengi, skiptast á skoðunum og
komast að sameiginlegri niðurstöðu sem þokar okkur áfram og upp. Það er sameiginlegur hagur okkar allra.

Reykjavík, 7. september 2021.

Friðrik Rafnsson, formaður Leiðsagnar - stéttarfélags leiðsögumanna